De moord op schout Johan Ragasch
Gepubliceerd op: - Leestijd ongeveer: 4 minuten
Familiegeschiedenis is interessant. Trouwe lezers weten dat wijlen mijn vader er probeerde achter te komen waar de naam Ragas vandaan komt. We kwamen wel wat meer te weten over onze stamvader. In deze blogpost het verhaal over zijn moord.
Wie was Johan Ragasch?
Johan Ragasch was overschout en gerichtsschout te Wehl. Maar daarvoor maakte hij deel uit van een regiment van het Pruisisch leger, onder leiding van generaal von Dossow. Dezelfde generaal bezorgt hem het baantje van schout. Wanneer Johan precies schout wordt en naar Wehl trekt weten we niet. We weten ook niet of hij al in Nederland woonde, maar waarschijnlijk komt hij uit Duitsland, Oostenrijk of Oost-Europa.
Johan trouwt met Johanna Losekoot, die weduwe was. Ze trouwen op 7 september 1746 en krijgen twee kinderen: Christiaen Frederik (Fritz) en Wilhelmina.
Ragasch? Ragas?
Onze stamvader noemde zich Ragasch, en zijn kinderen ook. Maar zijn kleinzoon Jan (zoon van Christiaen Frederik) noemt zich na zijn huwelijk Maria Margaritha Boekhorst plots Ragas. En vanaf dat moment is de familie ook Rooms-Katholiek, en niet meer gereformeerd.
De melding van de moord
We schrijven december 1772. Het is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Oostenrijkse successieoorlog en de Zevenjarige oorlog zijn net achter de rug en Limburg zit met de laatste stuipen van de Bokkenrijders.
Het Hof van Gelre in Arnhem (destijds de hoogste rechterlijke macht in dat gebied) ontvangt een brief waarin geschreven is dat er melding is ontvangen van richter Felderhof uit Wehl dat op 4 november Johan Ragasch is vermoord in Doetinchem, net voor de Waterpoort. De moord is gepleegd door drie mannen uit Didam: Lou (Laurens) Cronenburg en de broers Coendert en Hendrik Hafkes. Hendrik is gevlucht naar Suriname, maar de andere twee bevinden ze zich weer in Didam. In de brief wordt gevraagd om soldaten te sturen zodat Lou en Coendert opgepakt kunnen worden. Er wordt ook verzocht een “bende boze en gevaarlijke kwaaddoenders” uit te schakelen die daar verblijven.
Wat gebeurde er precies?
Volgens die brief gingen de gebeurtenissen als volgt: Johan gaat met een timmerman, drie vrouwen en een kleine jongen naar de markt in Doetinchem. Dit is op vraag van richter Felderhof, er moet een paardenbak gekocht worden. Plotseling wordt de schout aangevallen door drie mannen met een sabel, zonder woord of wederwoord. En er wordt zolang op hem “gehackt ende gehouwen” tot Johan voor dood blijft liggen. Hij wordt nog in een huis binnengebracht en opgehaald met een kar, maar het mag niet baten. Na nauwelijks een uur sterft de schout.
Het medisch rapport liegt er niet om:
- een houw met een sabel aan het “achterdeel des hoofds circa cerebellum, waardoor de huid met een deel van het cranum weggehouwen is.”
- aan de “rechterzijde des hoofds een houw door den huid” zodat je het hersenvlies kon zien
- drie houwen in het gezicht
- een steek met de degen aan de hals
- de halve linker elleboog (met een stuk van het knokkelbeen) was weggehouwen
- een grote steekwonde in de linkerzij, waar wat ingewanden uithongen. De ingewanden hadden omstanders niet terug kunnen duwen en waren geïnfecteerd geraakt.
Auw.
Einde van een schout
Wat opvalt is dat er veel getuigen waren, maar niemand ingreep toen ze de mannen op Johan zagen inbeuken. Anno 2023 is er wat dat betreft niet veel veranderd…
Door de verklaringen wordt heel gauw duidelijk wie verantwoordelijk zijn. Uiteindelijk wordt Laurens Cronenburg op 22 oktober 1773 veroordeeld. Het vonnis: “om op een kruijs gelegt en met de bijl onthooft te werden en voorts zijn lichaam op het rad en het hoofd op een pin daarboven te werden gestelt.”
Het motief lijkt haat voor de schout te zijn: Cronenburg stelt dat Ragasch een tijd geleden een broer van zijn zwager met geweld uit huis had gehaald en dienst had gekregen.
Wehl: bakermat van de familie
Wehl en omgeving blijft lange tijd de bakermat van de familie Ragas. Een tak zakt af naar Eindhoven, eentje vestigt zich in Australië en eentje in België (hoi pa!). Maar nog steeds woont er familie. De Achterhoek blijft toch wel trekken dus.
Conclusie: blijven zoeken
Hoewel we verder weinig weten, en er veel mysteries zullen blijven rondom onze schout, blijf ik hopen dat we ooit erachter zullen waar hij vandaan komt en wanneer hij geboren is. Maar veel Duitse archieven uit die tijd zijn verloren gegaan en dat maakt het wel moeilijk. Maar wie weet. Toen mijn vader en ik een aantal jaren voor zijn dood in archief van Wehl waren, wisten we niks van dit verhaal. Er werd ook niet door de archivaris gezegd: “Joh, wisten jullie nog niet dat die vermoord was?”. Pas een tijd later ontdekte pa door te Googlen dat er een artikel was gepubliceerd over de moord. In 1996. We waren 10 jaar later!
Dus wie weet. Wellicht is er intussen meer boven water gekomen. Ik ben van plan binnenkort naar de Achterhoek te gaan, om foto’s te nemen van graven van Ragassen. Maar hopelijk heeft het archief of de Heemkundige kring meer info, zodat ik daar ook even een bak koffie kan doen.
En ik zal dan ook even de laatste woorden van onze schout herhalen, om hem te eren: “Die hoendsvotter, die schelmen, die Diemsen.”
Amen, Jo. Amen.
← Terug naar blogoverzicht